MASAL
1. Genellikle halkın yarattığı, hayale dayanan, sözlü gelenekte yaşayan, çoğunlukla insanlar, hayvanlar ile cadı, cin, dev, peri vb. varlıkların başından geçen olağanüstü olayları anlatan edebî türdür.
2. Genellikle nesir şeklindedir. İstisna olarak bazı masallarda manzum parçalara da rastlanabilir. Masallar fıkra ve efsaneye göre uzun, destan ve halk hikâyesine göre kısadır. Masalların belirli yerlerinde klişe sözler (formeller) yer alır. Genellikle halka hitap ettiği için sade bir dil kullanılır.
3. Masallarda yer ve zaman belli değildir.
4. Masallar üç bölüme ayrılır:
a) Başlangıç (tekerleme) : Bütünüyle kelime oyunlarından, birbiriyle pek ilgisi olmayan ama dinleyicinin ilgisini masala çekmek için bir araya getirilmiş sözlerden meydana getirilir. Dinleyiciyi masal âlemine hazırlar.
b) Asıl masal: Masal olaylarının anlatıldığı bölümdür. Kendi içinde giriş, gelişme, sonuç bölümler vardır.
c) Masal Sonu: Başlangıç gibi bir tekerlemeden oluşur.
5. Halk masalları 4 temel grupta toplanır: Hayvan masalları, olağanüstü ve gerçekçi masallar, güldürücü öyküler, zincirlemeli masallar.
Hayvan masalları genellikle kısa masallardır. La Fontaine masalları bu türün en güzel örnekleridir. Şeyhi'nin Harname adlı eseri de Divan Edebiyatı'ndaki hayvan masalları türüne örnek gösterilebilir.
Olağanüstü masallarda, olağan varlıkların yanı sıra cin, peri, dev, ejderha gibi olağanüstü varlıklara da yer verilir. Gerçekçi masalların başlıca kahramanları ise padişahlar, vezirler, prens ve prensesler, zenginler, hırsızlar ya da haydutlar gibi gerçek hayattaki kişilerdir.
Güldürücü masallar okuyan ve dinleyeni eğlendirmeyi amaçlayan masallardır.
Zincirleme masallarda sıkı bir mantık bağıyla birbirine bağlanan, küçük ve önemsiz bir dizi olay art arda sıralanır.
6. Masallar öyle bir gür kaynaktır ki bu kaynaktan birçok bilim yararlanır. Masallar bir millet için zengin hazinelerdir. Milletlerin seciyeleri, ülküleri masallarda gizlidir. Halk medeniyetinin izlerini masallardan çıkarmamız mümkündür.
7. Masal, her şeyden önce dilcilerin yararlandıkları bir kaynaktır. Bundan başka masal, bir toplumbilimci için toplumun ana unsurlarını nitelendirmede, halk kültürünün temellerini araştırmada zengin bir kaynaktır. Tarihçi için masal bazı önemli tarihî olayların aydınlanmasında değerli bir belge olabilir. Çocuk eğitiminde de masalların çok önemli rolü vardır. Hikâyeci, romancı, şair, oyun yazarı, hatta senaryo yazarı masallardan çok ilgi çekici konular meydana getirebilir.
Masalı diğer türlerle (destan, efsane) şöyle karşılaştırabiliriz:
MASAL - DESTAN
a- Benzer Yönler:
1. Her iki türde de olağanüstü kahramanlar ve olaylar vardır.
2. Asıl kahramanlar ön plandadır. Kahraman; gücü, kuvveti temsil eder, her zaman doğruyu yapar.
3-Her iki türde de bezer motifler vardır. Rüya, aksakallı ihtiyar, kırklar ...
b- Farklı Yönler:
1. Masal, hayal mahsulüdür. Destanlarda ise olağanüstü olaylarla gerçek olaylar birleştirilmiştir.
2. Destanlarda zaman ve mekân kavramı belirlidir. Masallarda ise belli değildir.
3. Destanların hususî anlatıcıları vardır. Manzumdurlar (Zamanla nesir hâline gelmişlerdir.)- Saz eşliğinde söylenirler. Masalların da hususî anlatıcıları vardır, nesir şeklindedirler. Saz eşliğinde söylenmezler.
4. Masallarda amaç bir ders vermektir. Destanlardaki amaç ise bir milletin geçmişini anlatmaktır.
MASAL-EFSANE
a- Benzer Yönler:
1. Her iki türde de olağanüstülük vardır.
2. Nesir şeklindedirler.
3. Ele alman konular bakımından geniştirler.
4. Her iki tür de belirli bir zamana bağlanamaz. (Dinî efsaneler, menkıbeler hariç.)
5. Benzer motifler bulunabilir.
b- Farklı Yönler:
1. Efsane masala göre kısadır.
2. Efsanenin inandırıcılık özelliği vardır.
3. Efsanenin dinî yönleri daha fazladır.
4. Efsanenin özel anlatıcıları yoktur. Masallarda vardır.
5. Masallar çoğunlukla mutlu sonla biter. Efsaneler ise kötü bir sonla biter.
6. Masallarda kalıplaşmış ifadeler(tekerlemeler vs.) vardır. Efsanelerde ise yoktur.
