A)
DÜNYAMIZIN YAPISINI
İNCELEYELİM
1. DÜNYAMIZIN ŞEKLİ NEYE BENZER?
2. DÜNAYAMIZIN GÖZLEMLENEBİLİR KATMANLARI NELERDİR?
3. DÜNYAMIZIN GÖZLEMLENEMEYEN KISIMLARINDA NELER VAR?
B)
YER KABUĞUNUDA NELER VAR?
NELER YAŞANIYOR?
1. YER KABUĞUNUN ANA MADDESİ KAYAÇLAR
2. KABUKTAKİ HAZİNELER: MİNERALLER VE MADENLER
3. HAYATI TOPRAK BESLER
4. EROZYON: AKIP GİDEN TOPRAKLAR
A)
DÜNYAMIZIN YAPISINI
İNCELEYELİM
1. DÜNYAMIZIN ŞEKLİ NEYE BENZER?
DÜNYAMIZIN OLUŞUMU İLE İLGİLİ GEÇMİŞTE BİRÇOK GÖRÜŞ ÖNE ATILMIŞTIR.
1876 YILINDA LAPLAŞ TARAFINDAN ÖNE ATILAN GÖRÜŞE GÖRE; DÜNYA ÖNCELERİ
KIZGIN BİR GAZ VE TOZ KÜTLESİ İDİ. KENDİ ETRAFINDA DÖNMEYE BAŞLAMADAN ÖNCE
DÜZGÜN BİR BİÇİMİ YOKTU. ZAMANLA DIŞTAN İÇE DOĞRU SOĞUMAYA BAŞLARKEN, YAPISINDA
Kİ AĞIR MADDELER MERKEZDE TOPLANMAYA BAŞLADI. BU MADDELER BİRLEŞEREK YERKÜRE
ADLI MADDEYİ OLUŞTURDU.
ATMOSFER TABAKASI GÜNEŞTEN GELEN ZARARLI IŞINLARI EMEREK CANLININ ZARAR
GÖRMESİNİ ENGELLER.
DÜNYAMIZIN YAŞININ TAHMİNİ OLARAK YAŞI 4,6 MİLAYAR YIL OLDUĞU
İFADE EDİLMEKTEDİR.
DÜNAYMIZ ÜST KISMINDAN BİRAZ BASIK, ORTA KISMINA (EKVATORA) DOĞRU
GİDİLDİKÇE BİRAZ ŞİŞKİNLEŞİR. DÜNAYMIZIN KENDİNE ÖZGÜ YUVARLAĞA YAKIN BU
ŞEKLİNE GEOİD DENİR.
DÜNAYMIZIN ŞEKLİNİN YUVARLAĞA YAKIN OLDUĞUNU İSPATLAMAK İÇİN;
SÜREKLİ DOĞUYA GİDEN BİR UÇAK BAŞALDIĞI YERE GERİ DÖNER.
DENİZ KIYISINDA OTURUP UZAKLARA BAKTIĞIMIZDA GÖKYÜZÜ İLE DENİZ BİRBİRİNE
ÇOK YAKIN GÖRÜNÜR, DENİZ İLE GÖKYÜZÜNÜ AYIRAN İNCE ÇİZGİYE UFUK ÇİZGİSİ ADI
VERİLİR.
UZAKTAN BİZE YAKLAŞMAKTA OLAN BİR YELKENLİNİN ÖNCE YELKENLERİ SONRA
GÖVDESİ EN SON DA TAMAMI GÖRÜNÜR, BU DA DÜNYANIN ŞEKLİ HAKKINDA BİZE BİLGİ
VERİR.
2. DÜNAYAMIZIN GÖZLEMLENEBİLİR KATMANLARI NELERDİR?
Û DÜNYAMIZIN OLUŞUMUNDA AĞIR MADDELER, DÜNYANIN MERKEZİNDE TOPLANMIŞ; DAHA
HAFİF MADDELER İSE DIŞA DOĞRU KATMANLAR OLUŞTURMUŞTUR. BU KATMANLAR DIŞTAN İÇE
DOĞRU:
1. HAVA KÜRE (ATMOSFER)
2. TAŞ KÜRE ( YER KABUĞU )
3. SU KÜRE
4. ATEŞ KÜRE ( MAĞMA )
5. AĞIR KÜRE ( ÇEKİRDEK )
NOT:Û HAVA KÜRE, SU KÜRE, TAŞ KÜRE DÜNYANIN
GÖZLEMLENEBİLİR KATMANLARIDIR.
**************HAVA KÜRE ( ATMOSFER)**************
Ø DÜNYAMIZIN ETRAFINI SARAN VE ONUNLA BİRLİKTE HAREKET EDEN GAZ KARMANINA
DENİR.
Ø HAVA KÜRENİN İÇERİSİNDE FARKLI YOĞUNLIKLARDA GAZLAR BULUNUR.BU GAZLARIN
YOĞUNLUĞU EN FAZLA OLANI YERE EN YAKIN BULUNA GAZDIR.
% 78 ORANINDA----------------AZOT
% 21 ORANINDA---------------OKSİJEN
% 1 ORANINDA------------------SU BUHARI, ARGON, KARBONDİOKSİT VE DİĞER
GAZLAR.
Ø HAVA KÜRE YAKLAŞIK 1000km KALINLIĞINDA DEĞİŞİK ÖZELLİKLER GÖSTEREN
BÖLGELERDEN OLUŞUR.
Ø BU BÖLGELER AŞAĞIDAN YUKARIYA DOĞRU SIRALANIŞI ŞU ŞEKİLDEDİR:
((TROPOSFER---STRATOSFER---OZONOSFER---İYONOSFER---EKSOSFER)
(((((((((((
TROPOSFER )))))))))))))))
CANLILARIN YAŞAMASI İÇİN EN ELVERİŞLİ KATMANDIR.
YERDEN YÜKSEKLİĞİ 16km BULUR. ATMOSFERDEKİ HAVANIN 
Ü BU KATMANDADIR. METEOROLOJİK OLAYLAR BURADA GERÇEKLEŞİR.
Ü BU KATMANDADIR. METEOROLOJİK OLAYLAR BURADA GERÇEKLEŞİR.
(((((((((((
STRATOSFER )))))))))))))))
TROPOSFERDEN SONRA BU JATMAN YER ALIR.
(((((((((((
OZONOSFER )))))))))))))))
BU KATMANDA GÜNEŞTEN GELEN ZARARLI IŞINLARI KORUYAN OZON TABAKASI VARDIR. BU TABAKAYA İNSANLAR SON ZAMANLARDA ÇOK ZARAR VERMİŞLERDİR. KULLANILAN
SPREY VE PARFÜM TÜRÜ ŞEYLER TABAKAYI İCELTMİŞTİR.
(((((((((((
İYONOSFER )))))))))))))))
RADYO, TELVİZYON, CEP TELEFONLARININ ÇALIŞMASI BU KATMAN SAYESİNDE
OLUŞUR.
(((((((((((
EKSOSFER )))))))))))))))
EN SON KATMANDIR BU KATMANDAN SONRA UZUY BOŞLUĞU YER ALIR.
*****************TAŞ KÜRE******************
ATEŞ KÜREYİ SARAN KATMAN TAŞ KÜREDİR. DAĞLARIN DENİZLERİN ÜZERİNDE BULUNDUĞU, İNSALARIN HAYVANLARIN VE
BİTKİLERİN YAŞAMINI DEVAM ETTİRDİĞİ KÜREDİR. KALINLIĞI 6-40 km ARASINDADIR. BU KALINLIK HER YERDEAYNI DEĞİLDİR. DENİZ DİPLERİNDE İNCE, KARALARDA ÖZELLİKLE DAĞLIK ARAZİLERDE DAHA
KALINDIRLAR. YER KABUĞUNU İNCELEYEN BİLİM DALI JEOLOJİ, YER KABUĞUNU İNCELEYEN BİLİM ADAMINA DA JEOLOG DENİR.
******************SU KÜRE******************
KATMANLARDAN BİRİ OLAN SU KÜRE YERYÜZÜNÜN YAKLAŞIK 
ÜNÜ KAPLAR. DENİZLER GÖLLER AKARSULAR VE YER ALTI KAYNAKALRINDAN OLUŞUR. ÇOK BÜYÜK DENİZLERE YA DA DENİZLERİN BİRLEŞMESİ İLE OLUŞAN BÜYÜK SU
KÜTLELERİNE OKYANUS
DENİR. SICAKLIĞIN DÜŞÜK OLDUĞU YERLERDE SU KATI HALDE BULUNUR. YANİ BUZ
ŞEKLİNDEDİR.
3. DÜNYAMIZIN GÖZLEMLENEMEYEN KISIMLARINDA NELER VAR?
ü ÜZERİNDE YAŞADIĞIMIZ KATMANA TAŞ KÜRE DENİLDİĞİN ÖĞRENMİŞTİK.TAŞ KÜRENİN
ALTINDA ATEŞ KÜRE
BULUNUR, EN İÇ KISMADA AĞIR KÜRE YADA ÇEKİRDEK ADI VERİLİR.ATEŞ KÜRE VE ÇEKİRDEK
DÜNYANIN GÖZLEMLENEMEYEN KATMANLARIDIR.
*************ATEŞ
KÜRE*************
· ÇEKİRDEĞİN ÜSTÜNDE YER KÜRENİN ALTINDAKİ KATMANDIR. MANTO DİYE DE
ADLANDIRILIR.
· SICAK VE AKIŞKAN YAPIDADIR.
· KALINLIĞI YAKLAŞIK OLARAK 2900km DİR.
· ORTALAMA SICAKLIĞI 2200 C DİR. SICAKLIK ÇEKİRDEĞE YAKIN YERLERDE ARTARKEN
YER KABUĞUNA YAKIN YERLERDE AZALIR.
· İÇİNDE Kİ AKIŞKAN YAPIAYA MAĞMA DA DENİR.
· MAĞMAYI OLUŞTURAN MADDELER SÜREKLİ HAREKET HALİNDEDİR VE AKIŞKANDIRLAR.
YERYÜZÜNÜ YAKIN YERLERDE LAV OLARAK DIŞARI ÇIKARLAR.
*************AĞIR KÜRE (
ÇEKİRDEK
· DÜNYAMIZIN MERKEZİNİ OLUŞTURAN EN İÇ KATMANDIR.
· DIŞ VE İÇ ÇEKİRDEK OLMAK ÜZERE İKİ KISIMDAN OLUŞUR.
· MERKEZDE OLDUĞU İÇİN DİĞER KATMANLARIN AĞIRLIĞI BURADA BÜYÜK BİR BASINÇ
OLUŞTURUR.
· BASINÇ SAYESİNDE DEMİR NİKEL GİBİ KATI MADDELERİN, SICAKLIĞIN YAKLAŞIK
OLARAK 4500 C – 5000 C OLDUĞU AĞIR KÜREDE KATI HALDE KALMASINI SAĞLAR.
· KALINLIĞI 3500Km DİR.
NOT:
ü TAŞ KÜRE DİĞER KATMANLARA GÖRE İNCE, HAFİF KIRILGAN VE ÇOK SICAK OLMAYAN
BİR KATMANDIR.
ü ATEŞ KÜRE İSE DAHA KALIN, DAHA AĞIR VE ÇOK SICAK OLAN AKIŞKAN BİR
KATMANDIR.
ü ÇEKİRDEK DÜNYANIN İÇİNDE ÇOK AĞIR VE ÇOK SICAK BİR KÜRE HALİNDE BULUNUR.
C)
YER KABUĞUNUDA NELER VAR?
NELER YAŞANIYOR?
1. YER KABUĞUNUN ANA MADDESİ KAYAÇLAR
YER KABUĞUNU OLUŞTURAN LEVHALAR KIRILGAN VE HAREKET HALİNDEDİR. BU LEVHALAR BİRBİRİYLE ÇARPIŞIR, AYRILIR VE SÜREKLİ YER DEĞİŞTİRİR. YER KABUĞUNU OLUŞTURAN, YAPISINDA TÜRLÜ BİLEŞİM VE KARIŞIMLARIN BULUNDUĞU
TAŞ VE KAYALARA KAYAÇ
DENİR. KAYAÇLARIN PARÇALANARAK KÜÇÜLMÜŞ HALİNE TAŞ DENİR. TAŞLARIN PARÇALANMASIYLA ÇAKILLAR MEYDANA GELİR. ÇAKILLAR İSE PARÇALANARAK KUMA DÖNÜŞÜR.
KAYAÇLAR OLUŞUM VE YAPISI BAKIMINDAN ÜÇE AYRILIR
a) PÜSKÜRÜK KAYALAR (MAĞMATİK)
MAGMANIN YERYÜZÜNE YA DA YER KABUĞUNUN ÇATLAKLARINA SIZMASI SONUCU
SOĞUYARAK KATILAŞMASIYLA OLUŞUR. MAGMADAN GELEN LAVLARI, YERYÜZÜNE ÇIKMADAN YER KABUĞUNUN BOŞLUK VE
ÇATLAKALRINDA SOĞUMASIYLA GRANİT DENEN KAYAÇLAR OLUŞUR.
ÖZELLİKLERİ:
Ø PÜSKÜRÜK KAYAÇLAR SERTTİR.
Ø GENELLİKLE KRİSTALLİ YAPIDADIR.
Ø PÜSKÜRÜK KAYAÇLARDA FOSİLLERE RASLANMAZ.
b) TORTUL KAYAÇLAR
YERYÜZÜNDEKİ KAYAÇLAR SU, RÜZGÂR GİBİ DIŞ ETKENLER NEDENİ İLE SÜRÜKLENİP
PARÇALANIR. BU PARÇALAR GENELLİKLE DENİZ VE GÖL DİPLERİNDE YA DA KARALARDA
ÇUKUR YERLERDE BİRİKİP TORTULAŞIR. KİL TAŞI, KAYA TUZU, ALÇI TAŞI, KÖMÜR VE PETROL TORTUL KAYAÇLARA
ÖRNEKTİR.
ÖZELLİKLERİ:
ü TORTUL KAYAÇLAR YUMUŞAKTIR.
ü TABAKALAR HALİNDE OLUŞMUŞTUR.
ü TORTUL KAYAÇLARDA FOSİLERE RASTLANIR.
ü MİNERAL BAKIMINDAN ÇOK ZENGİNDİRLER.
NOT:
· GEÇMİŞTE YAŞAMIŞ VE TORTUL KAYAÇLAR İÇİNDE KORUNARAK GÜNÜMÜZE KADAR
BOZULMADAN GELEN CANLI KALINTI YA DA İZLERE FOSİL DENİR.
c) BAŞKALAŞIM KAYAÇLARI
PÜSKÜRÜK VE TORTUL KAYAÇLAR BASINÇ VE SICAKLIĞIN ETKİSİYLE DEĞİŞİKLİĞE
UĞRAYARAK BAŞKALAŞIM KAYAÇLARINI OLUŞTURUR.
ÖRNEĞİN; KALKERİN DEĞİŞMESİYLE MERMER,
KÖMÜRÜN DEĞİŞMESİYLE ELMAS MEYDANA GELMİŞTİR.
YER KABUĞUNU OLUŞTURAN KAYAÇLARINYAPISINDA
ÖZELLİKLERİ:
ü YAPAY OLARAK ELDE EDİLEMEZLER
ü BELLİ BİR KİMYASAL YAPIYA SAHİPTİRLER
ü CİVA HARİÇ KATI HALDE BULUNURLAR.
ü BELLİ BİR SERTLİKLERİ VARDIR.
ü EKONUMİK DEĞERİ OLAN VE DOĞADA AZ OLAN MADDELERE MADEN DENİR. ALTIN, ELMAS GİBİ…
2. KABUKTAKİ HAZİNELER: MİNERALLER VE MADENLER
*******ÇEVREMİZDE BULUNAN BAZI ÖNEMLİ MİNERALLER******
Ø GRANİT------BİNA YAPIMINDA, KURŞUN KALEM UCUNDA KULLANILIR.
Ø DEMİR, MİKA----OTOMOBİL VE SANAYİ ALANINDA
Ø KAYA TUZU----TUZ ÜRETİMİNDE
Ø ALÇI TAŞI----- TEBEŞİR YAPIMINDA
Ø KİL----PORSELEN, FAYANS, TUĞLA, KİREMİT YAPIMINDA
Ø SİLİSYUM VE GÜMÜŞ---- CAM VE AYNA YAPIMINDA KULLANILIR.
3. HAYATI TOPRAK BESLER
YER KABUĞUNUN EN ÜST KATMANINA TOPRAK DENİR.
YERYÜZÜNDE BULUNAN KAYAÇLAR MEKANİK VE KİMYASAL ETKENLERDEN DOLAYI
PARÇALANIR. KOPAN PARÇALAR DA ZAMANLA UFALANIR VE BÖYLECE TOPRAK KATMANINI
OLUŞTURURLAR.
******MEKANİK
ETMENLER***********
GECE GÜNDÜZ ARASINDAKİĞ SICAKLIK FARKLARI YAĞMUR SULARININ KAYAÇLAR İÇİNE SIZMASI İLE OLUŞAN GENLEŞME VE BÜZÜŞMELER SELLER VE AKARSULAR KAYA VE TAŞ PARÇASINI SÜRÜKLEYEREK GÖTÜRÜR. BİRBİRİNE
ÇARPARAK UFALANMIŞ OLURLAR. ŞİDDETLİ ESEN RÜZGÂR TABİATTAKİ TAŞ VE KAYA PARÇALARINI BİRBİRİNE
ÇARPIŞŞTIRARAK UFALANMASINA NEDEN OLURLAR. BİTKİ KÖKLERİNİN KAYALAR ARASINA GİREREK ONLARI YARMASI İLE KAYALAR
PARÇALANIR. KAYALARIN PARÇALANMASINA ETKEN OLAN BİR BAŞKA UNSUR DA İNSANDIR.
********* KİMYASAL
ETKENLER***********
YAĞMUR SUYUNDAKİ KİMYASAL MADDELER KAYALARIN İÇİNE GİREREK KAYALARI
AŞINDIRIR, ERİTİR VE UFALANAMSINA NEDEN OLUR. TOPRAK, ÇEŞİTLİ BİTKİ VE HAYVAN ATIKLARININ
ÇÜRÜYÜP UFALANAN KAYA PARÇALARININ ARASINA KARIŞMASIYLA OLUŞUR. TOPRAĞIN İÇERİSİNDE GÖZLE GÖRÜLEMEYECEK KADAR KÜÇÜK CANLI HAVA MİNERALLER
BULUNMAKTADIR.
************TOPRAK
TÜRLERİ***********
TOPRAK YAPISI YERYÜZÜNÜN HER YERİNDE AYNI DEĞİLDİR. TOPRAĞIN RENK YAPI GÖZENEKLİK VE İÇERİSİNDE MADDE YOĞUNLUĞUNA GÖRE
ÇEŞİTLERİ VARDIR.
1. KİLLİ TOPRAK:
ü GRİ RENKLİDİR.
ü YAPISINDA KİL MİKTARI ÇOKTUR.
ü SU GEÇİRGENLİĞİ ÇOK AZDIR.
ü KİL SUYU EMER VE ŞİŞER SUYUN ALT TABAKAYA GEÇMESİNİ ENGELLER.
ü KURUDUĞUNDA SERT BİR YAPIYA DÖNÜŞÜR.
ü TARIMA ELVERİŞLİ BİR TOPRAK DEĞİLDİR.
2. KUMLU TOPRAK:
ü AÇIK RENKLİDİR.
ü SUYU VE ISIYI ÇABUK GEÇİRİR.
ü KOLAY İŞLENİR.
ü TARIMA ELVERİŞLİ DEĞİLDİR.
3. HUMUSLU TOPRAK:
ü KAHVERENGİDİR.
ü İÇERİSİNDE ÇEŞİTLİ ÖLÜ BİTKİ VE HAYVANLARIN PARÇALANMASI SONUCU OLUŞAN
ATIK MADDELER VARDIR.
ü ATIK MADDELER BİTKİLERİN YAŞAYABİLMESİ İÇİN TOPRAĞI ZENGİNLEŞTİRİR.
ü HUMUSLU TOPRAK EN VERİMLİ TOPRAKTIR VE KOLAY İŞLENİR.
4. KİREÇLİ TOPRAK:
ü İÇERİSİNDE KREÇ MİKTARI FAZLADIR.
ü BİTKİ VE HAYVAN ATIKLARININ ÇÜRÜMESİNİ HIZLANDIRIR.
ü VERİMSİZ TOPRAKTIR.
*********TOPRAK NEDEN ÇOK DEĞERLİDİR?********
Ø TÜM CANLILARIN BESİN KAYNAĞI BİTKİLERDİR.
Ø HAYVANLARIN YEDİĞİ OTLAR, İNSANLARIN YEDİĞİ SEBZE VE MEYVELER TOPRAKTA
YETİŞİR.
Ø TOPRAK OLMAZSA BİTKİLER DE OLMAZ CANLILAR DA OLAMAZLAR.
Ø KITLIK BAŞLAR AÇ KALIRIZ VE DE YOK OLMAYA BAŞLARIZ
Ø TOPRAK BİRÇOK CANLININ DA AŞAM ALANIDIR.(SOLUCAN, BÖCEK…)
Ø BU NEDENLE TOPRAK CANLILARI HAYATLARINI SÜRDÜREBİLMESİ EN AZ HAVA, SU VE
GÜNEŞ KADAR ÖNEMLİDİR.
Ø TABİATTA TOPRAĞIN OLUŞUMU ÇOK UZUN SÜREDE GERÇEKLERŞİR. BİR AVUÇ TOPRAK
BİNLERCE SENEDE OLUŞUR.
Ø BU KADAR ZOR OLUŞAN VE DE BİZİM İÇİN ÇOK KIYMETLİ OLAN BU VARLIĞI
KORUMAMIZ GEREKMEKTEDİR.
4. EROZYON: AKIP GİDEN TOPRAKLAR
Ø YERYÜZÜNDEKİ TOPRAĞIN ÖZELLİKLE SEL SULARI VE RÜZGÂRIN ETKİSİYLE
SÜRÜKLENMESİNE EROZYON
DENİR.
Ø EROZYON TOPRAĞIN KURU OLDUĞU VE BİTKİ RTÜSÜNÜN OLMADIĞI YERLERDE GÖRÜLÜR.
Ø EROZYONLAR VERİMLİ TARIM ALANLARINI DARALTIRLAR VE BARAJ GÖLLERİNİN
ZAMANINDAN NCE DOLMASINA NEDEN OLURLAR.
********EROZYON HIZINI
ARTIRAN NEDENLER*****
Ø BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN AALMASI VE YOK OLMASI
Ø AŞIRI OTLATMA
Ø ARAZİNİN EĞİMLİ OLMASI
Ø TOPRAĞIN EĞİME PARALEL SÜRÜLMESİ
Ø TOPRAĞIN NADASA BIRAKILMASIDIR.
**EROZYONU ÖNLEMEK İÇİN
NELER YAPILAMALIDIR?**
Ø SAHİP OLDUĞUMUZ ORMANLAR KORUNMALI
Ø ÇIPLAK ARAZİLER AĞAÇLANDIRILMALI
Ø AŞIRI OTLATMA ENGELLENMELİ
Ø EĞİMİ FAZLA OLAN YERLERDE TARIM YAPILMALI
Ø TOPRAK EĞİME DİK SÜRÜLMELİ
Ø TERASLAMA YAPILMALI
Ø NÖBETLEŞE EKİM YAPILMALI
Ø TARIMLA UĞRAŞANLAR EROZYON HAKKINDA BİLİNÇLENDİRİLMELİDİR.
5. KİRLİ ÇEVREDE YAŞAMAK ZOR
CANLILAR YAŞAMAK İÇİN GEREKSİNİMLERİ OLAN HER ŞEYİ DOĞADAN KARŞILARLAR. HAVA, SU VE TOPRAK CANLILARIN YAŞAYABİLMELERİ İÇİN ÇOK GEREKLİDİR. GÜNLÜK YAŞANTIDA ÇEVREYE KATI, SIVI VE GAZ MADDELERLE HAVAYI, SUYU VE
TOPRAĞI KİRLETMEKTEYİZ. TABİATIN KİRLENMESİNİN TEK SORUMLUSU İNSANDIR. ÇEVREYE BIRAKILAN CANLI ATIKLARI KISA BİR SÜRE SONRA TOPRAKTA YAŞAYAN VE
GÖZLE GÖRÜLMEYEN KÜÇÜK CANLILAR TARAFINDAN PARÇALALANIR VE YOK EDİLİR. NAYLON POŞETLER, PET ŞİŞELER, KULLANILMIŞ PİLLER HASTANE ATIKLARI,
YAKILAN KÖMÜR GİBİ MADDELER ÇEVREDE KALICI KİRLİLİĞE NEDEN OLUR. KULLANDIKTAN SONRA ATILAN MADDELERE ATIK ADI VERİLİR. ATIKLARI ÇEVREYE BIRAKAN İNSANLAR YAŞADIKLARI ÇEVREYİ KİRLETEREK
YAŞAMLARINI GÜÇLEŞTİRİRLER. ÇEVRE KİRLİLİĞİ TÜM CANLILARI OLUMSUZ YÖNDE
ETKİLER.
******HAVA KİRLİLİĞİNE NEDEN OLAN ETMENLER*****
EV VE FABRİKA BACALARINDAN ÇIKAN DUMANLAR MOTORLU ARAÇLARIN EGZOZLARI ORMAN YANGINLARI KALORİFER VE SOBALARDAN ÇIKAN GAZLAR HAVA KİRLİLİĞİNE NEDEN OLUR.
*********HAVA KİRLİLİĞİ NASIL ÖNLENİR?*********
FABRİKALARA ARITMA TESİSİ YAPMA VE BACALARA FİLRE TAKMA ZORUNLULUĞU
GETİRİLMELİDİR. DOĞAL GAZ KULLANIMI ARTIRILMALIDIR. MOTORLU ARAÇLARDA BENZİN KULLANIMI YAYGINLAŞTIRILMALIDIR. KAPALI ALANLARDA SİGARA İÇİLMEMELİDİR. OZON TABAKASINI ETKİLEYİCİ PARFÜM VE DEODORANTLARIN KULLANIMI
SINIRLANDIRILMALIDIR. ÇIPLAK KENTLEŞME VE HIZLI SANAYİLEŞME ÖNLENMELİDİR. AĞAÇLANDIRMAYA ÖNEM VERİLEREK, YEŞİL ALANLARIN SAYISI ARTIRILMALIDIR.
********KİRLİ HAVA CANLILARI NASIL ETKİLER?**********
İNSANLARIN SOLUNUM GÜÇLÜĞÜ ÇEKMESİNE, ASTIM, KALP, SOLUNUM YETMEZLİĞİ VE
AKCİĞER HASTALIKLARININ OLUŞMASINA BİTKİNİN DÜZENLİ FOTOSENTEZ YAPMAMASINA VE BÜYÜMEMESİNE AÇIĞA ÇIKAN GAZLAR NEDENİYLE, GÖL VE IRMAKLARIN KİRLENEREK BALIK VE DİĞER
CANLILARIN ÖLÜMÜNE NEDEN OLUR. HAVADAKİ OZON TABAKASI, GÜNEŞTEN GELEN ZARARLI IŞINLARIN YERYÜZÜNE GELMESİNİ
ÖNLER. FAKAT PARFÜM VE DEODORANT KULLANIMI OZON TABAKASINI İNCELTMEKTEDİR. BU
DA IŞINLARIN YERYÜZÜNE ULAŞMASINA NEDEN OLUR.
ASİT YAĞMURLARI:
HAVADAKİ BAZI GAZLARIN, SU BUHARI İLE BİRLEŞEREK YERYÜZÜNE İNMESİ SONUCU
OLUŞAN YAĞMURLARDIR.
BAŞTA TOPRAK OLMAK ÜZERE YEŞİL ALANLARA ZARAR VERİR. KİRLİ HAVA HEYKELLERİN VE ANITLARIN DIŞ YÜZEYLERİNİ AŞINDIRARAK ONLARA DA
ZARAR VERİR.
*******************SU KİRLİLİĞİ*******************
SU, TÜM VARLIKLARIN YAŞAMASI İÇİN EN ÖNEMLİ MADDEDİR. HAVASIZ YAŞAYAMAYACAĞIMIZ GİBİ SUSUZ DA YAŞAYAMAYIZ.
(((((((((((( SULAR ŞU
ŞEKİLDE KİRLETİLİR ))))))))))))))))))
ü FABRİKA ATIKLARIYLA
ü TARIM ALANINDA KULLANILAN GÜBRELERLE
ü KANALİZASYON SULARIYLA
ü ÇEŞİTLİ NEDENLERLE SUYA KARIŞAN PETROL ATIKLARIYLA
ü GÖL VE IRMAK KENARLARINDA KURULAN ENERJİ SANTRALLERİYLE SULAR KİRLETİLİR.
((((((((((((((( SU
KİRLİLİĞİNİN ETKİSİ İLE )))))))))))))))
ü İNSANLARDA TİFO, KOLERA, DİZANTERİ, SARILIK GİBİ HASTALIKLARIN OLUŞMASINA
ü DENİZLERDE, GÖLLERDE YAŞAYAN BALIKLARIN, MİKROORGANİZMALARIN OKSİJEN
YETERSİZLİĞİ SONUCU ÖLÜMLERİNE NEDEN OLUR.
ü TATIM ALANLARINDA KULLANILAN İLAÇLARIN SUYA KARIŞMASI BAZI BÖCEKLERİN
ÖLMESİNE NEDEN OLUR.
*****************TOPRAK KİRLİLİĞİ*****************
ü DOĞADAKİ DENGE İÇİN HAVA VE SUYUN YANINDA TOPRAK DA ÖNEMLİ BİR YERE
SAHİPTİR.
(((((((((((((( TOPRAK
NASIL KİRLENİR? ))))))))))))))))
ü SANAYİ KURULUŞLARININ ÇEVREYE BIRAKTIĞI ATIKLAR İLE
ü ÇÖPLER (CAM, PLASTİK, NAYLON… )
ü ZEHİRLİ İLAÇ VE GÜBRELER
ü ÇARPIK KENTLEŞME, ORMAN YANGINLARI
ü AŞIRI OTLATMA İLE YETERSİZ VEYA FAZLA SULAMA SONUCU TOPRAK KİRLENİR.
(((((((((((((( TOPRAK
KİRLİLİĞİ NASIL ÖNLENİR? )))))))))))))
EROZYONA KARŞI AĞAÇLANDIRMA YAPILMALI ÇİFTÇİLER TOPRAK KULLANIMI VE SÜRÜLMESİ HAKKINDA BİLGİLENDİRİLMELİ ALT YAPISI TAMAMLANMIŞ VE DÜZENLİ KENTLEŞME İÇİN İNSANLAR
BİLİNÇLENDİRİLMELİ GERİ DÖNÜŞÜM ÜRÜNLERİ SANAYİDE YENİDEN KULLANILIR HALE GETİRİLMELİDİR
((((((((((( TOPRAK
KİRLİLİĞİNİN ETKİSİ ))))))))))))
TOPRAĞIN VERİMİNİ ETKİLER. BİTKİLERİN BÜYÜMESİNİ, GELİŞMESİNİ ETKİLER. BAZI ATIKLAR TOPRAĞA KISA SÜREDE KARIŞIRKEN, PLASTİK, NAYLON GİBİ ATIKLAR
TOPRAĞA HEMEN KARIŞMADIĞI İÇİN CANLI YAŞAMINI OLUMSUZ YÖNDE ETKİLER. ASİT YAĞMURLARI TOPRAKTA FAZLA MİKTARDA ASİT BİRİKİMİNE NEDEN OLUR.
BİTKİLERİN BÜYÜMEMESİNE NEDEN OLUR. EROZYONA NEDEN OLUR.
EROZYON; TOPRAĞIN ÜST TABAKASININ SU VE
RÜZGÂRLARIN ETKİSİYLE TANIŞIP YOK OLMASIDIR.
NOT:
Û
DÜNYA BİZİM EVİMİZDİR.
Û
EVİMİZİ TEMİZ TUTMAK TÜM İNSANLARIN
GÖREVİDİR.
Û
KİRLİLİĞE NEDEN OLAN ETKENLERİ
ENGELLEMEK VE ONLARI ORTADAN KALDIRMAK İÇİN DUYARLI OLMAK, ÇABA GÖSTERMEK VE
MÜCADELE ETMEK GEREKİR.
Û
DAHA TEMİZ BİR DÜNYADA YAŞAMAK BİZİM
ELİMİZDE
Û
TEMİZ BİR DÜNYA SAĞLIK VE MUTLU
YAŞAMAK DEMEKTİR.
